Kariciğerde farklı boyutlarda ince cidarlı, septasız, sıvı dolu balon görünümlü lezyonlardır. Genelde doğumsal olduğu kabul edilir. Kadınlarda ve yaşla görülme sıklığı artar. Kanserleşmezler, tehlikeli de değillerdir. Çoğu ultrason veya bilgisayarlı tomografide saptanır, şikayet yaratmaz ve tedavi gerektirmez.
Bazı kistler ağrı ve karın sağ üst tarafında dolgunluk hissi yaratacak kadar büyüyebilir.
Büyük (>5 cm),şikayet yaratan ve radyolojik bulgularında neoplazi şüphesi olan kistlerin cerrahi tedavisi gerekir. Seçilecek tedavi yöntemi, açık ya da laparoskopik olarak kist duvarında geniş bir pencere açmaktır (unroofing). Bu esnada kist içeriği aspire edilip, kist içini döşeyen epitel argon koter ile yakılabilir.
Mümkündür ancak kistlerin bu şekilde aspire edilerek içeriğinin boşaltılması, hastaların yarısında kistin tekrar dolması ile sonuçlanır. Bu nedenle tedavi amaçlı bir yöntem olarak tercih edilmez.
Kötü huylu bir dönüşüm riski %15 civarındadır. Ender görülen kistik tümörler ve çoğu hastada büyük boyutlara erişerek, cerrahi tedavi gerektirir.
Ultrasondaki genel özellikleri: kalın ve düzensiz duvarlı, içi debris ve lümene uzanan nodüler yapılar bulunduran hipoekoik lezyon şeklindedir. Kesin tanı için doku kanıtı gerekir.
İçine kanayıp komplike hale gelmiş bir basit kist, kistadenom olarak değerlendirilebilir. Ancak, Kistadenomlar BT’de düşük dansiteli, septasyonları olan kalın duvarlı bir lezyon olarak görüntülendiğinde basit karaciğer kistlerinde ayrımı rahatlıkla yapılabilir.
Maligniteye dönüşme riski nedeni ile kistadenomların çevre karaciğer dokusu ile beraber komple çıkarılması önerilir.
Kistin kısmi olarak çıkarılması önerilmez.Çünkü, böyle bir işlemde hem nüks gelişme riski hem de geride kötü huylu doku bırakma riski vardır.
Karaciğer ve böbreği tutan genetik bir hastalıktır. Kistler, üzüm salkımı şeklinde yapılanan ve safra kanalları ile ilişkisi olmayan safra epitelinden oluşmaktadır. Epitelin aşırı büyümesi ve sıvı birikmesi sonucu kistlerde boyutsal artış görülebilir. Hastalığa, kafa içinde anevrizma ve arter diseksiyonu da eşlik edebilir.
Hastaların çoğunda herhangi bir belirti vermez ve tedavi gerektirmez. Ancak, büyüyen kistler nedeni ile irermiş karaciğer, komşu organlara baskı oluşturarak hastada şikayete neden olabilir.
Enfeksiyon ya da kist içine kanama gibi komplikasyonlar gelişebilir. Şikayet olan hastalarda, kistlere bağlı basının şiddetine göre, fenestrasyondan karaciğer nakline kadar geniş bir tedavi yelpazesi vardır. Fenestrasyon, kist duvarında bir pencere açma işlemidir.Açık ya da laparoskopik cerrahi yöntemle uygulanabilir.
Karaciğeri çok büyüdüğü ve çok sayıda kistin bulunduğu bazı hastalarda, fenetrasyon işlemi ile beraber beraber karaciğerin bir kısmının çıkarılarak basının azaltılması düşünülebilir (hepatektomi). Kistlerin karaciğeri tamamen kaplayıp yetmezliğe neden olduğu olgularda karaciğer nakli de gündeme gelebilir.
Hidatik kistlerin etkeni Echinococcus Granulosus’dur (EG). Köpekler tarafından bulaştırılır. Hastalık tarım ve hayvancılık yapılan endemik bölgelerde sık görülür. Kötü hijyenik koşullar enfeksiyonun yayılmasını kolaylaştırır. Echinococcus Alveolaris (EA) ise aynı aileden bir parazit olmakla beraber karaciğerde kistik değil, solid bir kitle halinde saptanır. İç Anadolu bölgesinde daha sık rastlanan EA, karaciğerin kötü huylu tümörlerini taklit eder. Kitleden alınacak biyopsi tanı koydurucudur.
EG’a bağlı gelişen hidatik kistlerin primer tedavisi cerrahidir.
Cerrahi yapılamayacak hastalara ilaç (albendazol) tedavisi başlanabilir. Ayrıca, küçük boyutlu kistlerde de ilk tedavi olarak ilaç uygulaması seçilebilir. Büyük kistlerde ise albendazol tedavisi ile kistlerin %30’u kaybolurken (kür),%30-50’sinde boyut azalması saptanmış, %20’sinde ise hiçbir değişiklik gözlenmemiştir.
Bunlara ek olarak, uygun hastalarda PAIR yöntemi de kullanılabilir (Puncture, Aspiration, Injection, ve Reaspiration).PAIR’e uygun hastalar Tip I ve II kistleri olanlardır. Bu yöntemin hastane yatış süresi kısa ve maliyeti de düşüktür.
Karaciğer yüzeyine yerleşmiş, bal peteği görünümlü veya safra yolları ile ilişkili hidatik kistleri olan hastalar uygun aday değillerdir. Bunlarda kist içeriğinin yayılması, anaflaktik reaksiyon gelişmesi, safra kaçakları oluşması gibi riskler vardır.
Evet. Radyolojik incelemelerde, kist duvarının kalsiyum ile kaplı olduğu saptanırsa (Tip V kist),bu kistlere tedavi gerekmez. Kalsifik kistlerin hayatiyetlerini kaybettiği kabul edilirler.
Hidatik kistler büyürken çevrelerindeki safra kanallarında erezyona neden olup açılmalarına neden olabilir.Bu durumda kist içeriği safra kanallarına boşalıp vetıkanma sarılığına neden olur. Zor ve komplike bir durumdur ve tedavisi için hem cerrahi hem de endokopik girişimler gerekebilir.
Cerrahi tedavideki amaç, bulaşıcı olan kist içeriğinin güvenli bir şekilde vücut dışına alınmasıdır. Kist içeriğinin karın içine yayılması durumunda hem anaflaksi hem de sıvının temas ettiği her yerde yeni kistlerin oluşması ve büyümesi riski vardır.
Cerrahi sırasında kist sıvısının çevre dokulara bulaşma riskini önlemek için ameliyat öncesi 5-7 gün boyunca albendazol kullanımı önerilir. Ayrıca ameliyat boyunda kistin çevresi skolosidal ajanlarla doyurulmuş kompreslerle kaplanır (povidon iyot veya hipertonik NaCl).
Kist sıvısı boşaltıldıktan sonra karaciğer yüzeyinde görünen kist duvarı kesilir ve içerisindeki germinatif membran ve kız veziküller temizlenir.Kist duvarları gözden geçirilerek safra kanalları ile ilişkisinin olup olmadığı tespit edilir. Daha sonra da kist boşluğu mümkünse omentum ile doldurulur.
En sık nedeni, safra yolu veya pankreas kanserli, yaşlı ve düşkün hastalarda yapılan agresif cerrahi ve girişimsel işlemlerdir. Damardan uyuşturucu kullananlar, karaciğerdeki tümörleri için ablasyon (RFA) uygulananlar da risk grubudur. Divertikülit, gangrenöz kolesistit gibi karın içi mikrobik odaklardan karaciğere kan yoluyla bulaş sonucu apse gelişimi de görülmektedir. Çoğu şeker hastası ve bağışıklık sistemi bozuk %20’lik hasta diliminde ise neden tespit edilemez.
Evet. Ölüm riski %15 civarındadır. Tanıda gecikme, malnütrisyon ve multipl apselerin varlığında ölüm riski daha da artar.
Ateş, halsizlik, üşüme - titreme, sarılık, iştahsızlık, kilo kaybı, bulantı gibi belirtiler görülebilir.
Ultrason ya da bilgisayarlı tomografide tespit edildikten sonra apseden alınan örnekte ve/veya kan kültüründe mikrobial üreme olması ile tanı kesinleşir.
Damardan antibiyotik kullanımı ve apsenin boşaltılması yoluyla tedavisi yapılır. Ayrıca, altta yatan neden araştırılıp, ortadan kaldırılmalıdır. Ölüm riski %15 civarındadır. Tanıda gecikme, malnütrisyon ve multipl apselerin varlığında ölüm riski daha da artar.
Kalın barsak duvarını aşan amip trofozoitlerinin kan yolu ile karaciğere yayılması neticesi gelişir. Görülme sıklığı erkeklerde kadınlara göre 7-12 kat fazladır. Gelişmekte olan ülkelerde (Meksika, Hindistan, Orta ve Güney Amerika, Asya ve Afrikanın tropikal bölgelerinde) daha sık görülür.
Tanı, görüntüleme ve kanda serolojik testlere dayanır. Tanı koymak için apse sıvısından örnek alınması gerekli değildir. Kan örneğinde Entamoeba antikorlarının saptanması (EIA),amipli karaciğer apselerinin tanısında yüksek duyarlılık (>%94) ve özgünlüğe (>%95) sahiptir.
Antiprotozoal ilaç tedavisi tedavinin temelini oluşturur. Genelde drenaj gerekli değildir. Drenaj ancak apsenin yırtılarak yayılma riski varsa,apsenin piyojenik mi yoksa amip kaynaklı olduğunun ayrımı önemli ise ya da 5-7 günlük antiprotozoal tedaviye rağmen klinik yanıt yoksa gereklidir.
Türkçe
English
Prof. Dr. Sedat Karademir
İletişim